W ramach współpracy z Polsko-Niemiecką Współpracą Młodzieży w dniach 7.09. – 13.09.2014 uczniowie Liceum Ogólnokształcącego im. Piotra Wysockiego w Warce pod opieką p. Urszuli Jaworskiej i p. Teresy Firkowskiej już po raz czwarty wzięli udział w projekcie edukacyjnym „Podróż do miejsc pamięci”. Tym razem odwiedziliśmy były obóz koncentracyjny Mittelbau–Dora w Niemczech.
Obóz „Dora” został założony w sierpniu 1943 roku jako podobóz obozu w Buchenwaldzie. Aby umożliwić przeniesienie produkcji rakiet V1 i V2 z Pennemünde do południowego Harcu, więźniowie musieli rozbudować system sztolni do rozmiarów fabryki. W styczniu 1944 w zakładzie „Mittelwerk” rozpoczął się montaż rakiet V2, które miały dokonać zwrotu w wojnie. Więźniów tego obozu zamknięto na całe miesiące w podziemnych korytarzach, gdzie żyli w katastrofalnych warunkach. Dopiero wiosną 1944 roku powstały naziemne baraki obozowe. Do tego czasu ponad 5 000 więźniów zmarło z wycieńczenia w wyniku głodu, morderczej pracy i tortur.
Podczas gdy w zakładach Mittelwerk ruszał montaż rakiet, na zlecenie ministra Rzeszy ds. zbrojeń Alfreda Speera rozpoczęto w okolicach Nordhausen dalsze projekty budowlane. Miały tam powstać podziemne fabryki lotnicze, w których wykorzystywani byliby do pracy więźniowie obozów koncentracyjnych. W krótkim czasie powstała więc w Harcu gęsta sieć podobozów. Jesienią 1944 roku połączono je z istniejącym już obozem Dora i stworzono obóz koncentracyjny KL Mittelbau, który składał się ostatecznie z niemalże 40 podobozów. Większość więźniów obozu Mittelbau przydzielana była do katorżniczej pracy przymusowej na budowach. Tylko niewielu z nich pracowało w fabryce podziemnej przy montażu rakiet. Wycieńczeni więźniowie umierali z głodu i przemęczenia, bądź byli mordowani przez esesmanów pod zarzutem stawiania oporu i sabotażu. Kiedy na początku kwietnia 1945 roku Amerykanie zaczęli zbliżać się do obozu, dowództwo SS nakazało opróżnienie obozu Mittelbau i przeniesienie więźniów w transportach kolejowych i forsownych pieszych marszach do innych obozów, przede wszystkim do Bergen – Belsen. W czasie tych marszów śmierci zmarły tysiące więźniów. W obozie Dora esesmani zostawili tylko kilkuset chorych i umierających. Wyzwolili ich amerykańscy żołnierze 11 kwietnia 1945 roku. Od sierpnia 1943 do kwietnia 1945 przebywało w obozie Mittelbau – Dora ponad 60.000 osób z niemal wszystkich części okupowanej Europy. Przynajmniej jedna trzecia nie dożyła końca wojny. Największą grupę więźniów stanowili Polacy.
Poznaliśmy historię i zasady funkcjonowania tego obozu zagłady, warunki życia w nim, słuchaliśmy wspomnień więźniów, oglądaliśmy filmy dokumentalne nakręcone przez Amerykanów po wyzwoleniu obozu, odwiedziliśmy podobóz w Harzungen, przedstawiliśmy nasze pomysły dotyczące uroczystości 70 – lecia wyzwolenia obozu oraz zagospodarowania terenu obozu w przyszłości. Na zakończenie naszego pobytu w obozie Mittelbau Dora zapaliliśmy znicz i uczciliśmy pamięć więźniów chwilą ciszy.
Zależało nam również na tym, by poznać oblicze współczesnych Niemiec. Spacerowaliśmy więc po urokliwych Górach Harcu, zwiedziliśmy Nordhausen, Stolberg, Goslar i Wernigerode – urocze, stare miasteczka leżące u podnóża gór, wpisane na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO, odwiedziliśmy Grenzland – Museum w Bad Sachsa (muzeum poświęcone granicy dzielącej Niemcy na dwa państwa przez ponad 40 lat). Ostatnim, bardzo atrakcyjnym akcentem wycieczki był kilkugodzinny pobyt w stolicy Niemiec – Berlinie.
Były to naprawdę niezapomniane dni i dziękujemy Polsko – Niemieckiej Współpracy Młodzieży za dotację i umożliwienie nam tej podróży.
Autor: Urszula Jaworska
