Na początku lipca rozpoczęliśmy za „Kurierem Wareckim” prezentację na łamach warka24.pl patronów naszych ulic, którzy są jednocześnie rodowitymi warecczanami. Po Aleksandrze Gajewskim, Józefie Manczarskim i Zygmuncie Ledóchowskim czas na Wiktora Krawczyka.
Krawczyk Wiktor (1899-1957) – nauczyciel, organizator szkolnictwa, zasłużony lokalny działacz kulturalno-oświatowy. Urodzony 28 marca 1899 r. w Dębnowoli k. Warki, s. Wincentego, rządcy majątku rolnego w Dębnowoli (potem w Studziankach, w pow. kozienickim) i nauczycielki Agaty Klimkiewicz.
Dzieciństwo spędził w Studziankach. Dom rodzinny ukształtował takie jego cechy, jak: pracowitość, sumienność, gotowość wiernego służenia Ojczyźnie. Po ukończeniu trzyklasowej szkoły elementarnej we wsi Łękawica (pow. kozienicki) w domu przygotowywał się do wstąpienia na Warszawskie Kursy Pedagogiczne. Naukę rozpoczął w roku 1915, ukończył zaś w 1918, tzn. wtedy, kiedy były już one przemianowane na Warszawskie Seminarium Nauczycielskie im. Stanisława Konarskiego.
Po dwóch miesiącach pracy w trzyklasowej, wiejskiej szkole w Kretkowie k. Chodcza, gm. Lubień, pow. Włocławek (1 września – 11 listopada 1918), jako członek Polskiej Organizacji Wojskowej, na ochotnika wstąpił do Warszawskiej Legii Akademickiej (12 listopada 1918, 36 pułk piechoty). W 1atach 1920-1921 jako plutonowy walczył w wojnie polsko-sowieckiej, najpierw jako kreślarz Ordre de Bataille, w Oddziale Ib Litewsko-Białoruskiego Frontu, a następnie w 19 Dywizji Piechoty. Po przebyciu tyfusu, 21 stycznia 1921 przeniesiony został do rezerwy w stopniu wachmistrza; powrócił w rodzinne strony i podjął pracę nauczyciela w siedmioklasowej Publicznej Szkole Powszechnej w Górze Kalwarii (1 września 1921 – 31 sierpnia 1924), następnie w jednoklasowej szkole w Budziszynku k. Chynowa (1924-1926). W 1926 otrzymał roczny, płatny urlop w celu ukończenia Państwowego Wyższego Kursu Nauczycielskiego przy Państwowym Instytucie Robót Ręcznych w Warszawie. Po roku pracy w siedmioklasowej Publicznej Szkole Powszechnej nr 1 w Warce (1927/1928), 1 września 1928 w wyniku konkursu objął stanowisko kierownika tej placówki, na którym pozostał do 1945. W 1928 zorganizował Szkołę Dokształcającą Zawodową i do 1 września 1932 pracował w niej jako nauczyciel, a w latach 1936-1943 jako kierownik.
Krawczyk wyznawał pogląd, że nauczyciel powinien łączyć pracę zawodową z działalnością społeczną. W 1922 wstąpił do Związku Zawodowego Nauczycieli Polskich Szkół Podstawowych (ZZNPSP), a po zjednoczeniu się ruchu zawodowego nauczycieli (1930) do Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). W 1atach 1928-1929 pełnił funkcję prezesa ogniska ZZNPSP w Warce, przewodniczącego Konferencji Rejonowej Nauczycieli, był członkiem Zarządu Oddziału (ZO) ZNP (1932-1939), przewodniczącym sekcji pedagogicznej, członkiem redakcji miesięcznika ZO ZNP „Echo Grójeckie” (1933-1935). Opublikował w nim kilka artykułów. Aktywnie pracował w Powiatowej Radzie Szkolnej (od 1930), Państwowej Komisji Egzaminacyjnej dla Nauczycieli Szkół Powszechnych z siedzibą w Mogielnicy (1929-1934), w zarządach powiatowych Związku Harcerstwa Polskiego, Czerwonego Krzyża, Ligi Morskiej i Kolonialnej, Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej. Jako członek ZO ZNP zorganizował kilka kursów wakacyjnych dla nauczycieli powiatu. Przyczynił się do wybudowania w Warce szkoły powszechnej nr 1. W uznaniu jego wiedzy i doświadczenia Kuratorium zaproponowało mu udział w pracach Komisji do Spraw Oceny Podręczników oraz audycji radiowych dla szkół (jeden rok).
W działalności pozaszkolnej zajmował się propagowaniem ruchu krajoznawczo-turystycznego. W roku 1932 założył Uniwersytet Powszechny, Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (TTK), w 1937 niezarejestrowane Stowarzyszenie Miłośników Warki. W 1934 mieszkańcy miasta wybrali go wiceburmistrzem. Funkcję tę pełnił do wybuchu II wojny światowej.
W 1atach 1939-1945 pracował w szkolnictwie, był działaczem Rady Głównej Opiekuńczej, członkiem Armii Krajowej (AK), ps. „Żar”, kierownikiem Walki Cywilnej w Komendzie Ośrodka IV (Warka). W mieszkaniu jego znajdował się jeden z punktów kontaktowych AK, „magazyn” ukrywanych, zabronionych podręczników i książek. W czasie działań wojennych na przyczółku warecko-magnuszewskim stracił prawie całe mienie ruchome.
Od 24 stycznia 1945 do 18 stycznia 1946, a więc w okresie najtrudniejszym (87% miasta leżało w gruzach), sprawował funkcję burmistrza Warki z wyboru, po czym wrócił na stanowisko kierownika Szkoły Powszechnej nr 1. W 1atach 1948-1954 był jednocześnie dyrektorem Publicznej Średniej Szkoły Zawodowej. Od tego roku uczył rysunku w Liceum Ogólnokształcącym (LO), a po utworzeniu jedenastoletniej szkoły ogólnokształcącej (1 września 1954) objął stanowisko zastępcy dyrektora Szkoły Podstawowej i LO; od 1 stycznia 1955 do końca życia był dyrektorem jedenastolatki. 25 listopada 1955 uzyskał dyplom nauczyciela szkół średnich.
Krawczyk odegrał znaczną rolę w organizowaniu życia publicznego w Warce, zabiegał o kredyty na odbudowę miasta, uruchomił szkolnictwo podstawowe, reaktywował Publiczną Szkołę Zawodową. Od 16 lipca 1946 do zgonu był członkiem Miejskiej Rady Narodowej (MRN), wiceprzewodniczącym Prezydium MRN (1946-1955).
Mimo powojennych trudności, przygarnął i wychował Krystynę Woysław (jej rodzice po wyzwoleniu obozów w Auschwitz – mama i Dachau – ojciec, pozostali na Zachodzie jako żołnierze Armii Krajowej, wstąpili do Korpusu gen. Andersa, wyjechali do Anglii i potem dalej – do Argentyny, gdzie mieszkali do śmieci). W 1945 był inicjatorem, współzałożycielem (z Ryszardem Skoryną) i prezesem Oddziału TTK a od 1951 prezesem Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK). Ponadto uczestniczył w wielu innych inicjatywach lokalnych, np. zorganizował Muzeum Regionalne PTTK (6 maja 1951), był jego pierwszym kustoszem, współorganizował Dni Winobrania (1955, 1956), wydał broszurkę Warka. Mały przewodnik (1948), był stałym korespondentem „Życia Warszawy” (1948-1949), Opiekunem Społecznym PTTK nad Zabytkami (od 1954). Publikowane informacje z Warki i okolicy podpisywał kryptonimem „WUK”. Pozostawił opatrzoną dokumentami obszerną Kronikę miasta Warki oraz kroniki szkół wareckich. Przechowywane są one w LO i w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego. Stanowią niezastąpione źródło wiedzy o Grójeckiem w międzywojniu, w latach wojny i okupacji oraz pierwszych latach Polski pojałtańskiej. Ulubionym jego zajęciem było malowane. Pozostawił sporo pejzaży Warki i okolic.
W uznaniu zasług dla odzyskania niepodległości i dla lokalnej społeczności został wyróżniony Medalem Niepodległości (1929), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1935), medalem „Za Długoletnią Służbę” (1938), Złotą Odznaką PTTK (1951).
W 1922 ożenił się z Jadwigą Wróbel (zm. 1924), z którą miał córkę, Aleksandrę (Ruszkowska). W 1928 zawarł związek małżeński z Bronisławą Kulig.
Zmarł 27 marca 1957 roku w Warce, pochowany został na miejscowym cmentarzu a lokalna społeczność uczciła jego pamięć fundując granitowy pomnik.
W marcu 1997 r, na XIX Zjeździe Delegatów Wareckiego PTTK Wiktora Krawczyka wybrano patronem Oddziału.
Dokumenty w posiadaniu córki – Aleksandry Ruszkowskiej; Wiktor Krawczyk, „Turysta” 1957, nr 8, s. 2; Leon Nawrocki, Sylwetki. Wiktor Krawczyk (1899-1957), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1987, nr 4, s. 463-466; Tegoż: Żarliwi w działaniu. Wiktor Krawczyk, „Radomir” 1987, s. 52-55; (bd), Wieczór pamięci w wareckim muzeum, „Życia Radomskie”, 1987 nr z 27 III; (bk) Historia wciąż żywa, „Słowo Ludu” 1987, nr z 31 III; (Woj.), Patron Towarzystwa, „Słowo Ludu” [Wyd. radomskie] 1997, nr 71; Wiktor Krawczyk, Nauczyciel i krajoznawca, Warka [19]97. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział imienia Wiktora Krawczyka w Warce. Oddziałowa Komisja Krajoznawcza.
Zdzisław Szeląg
Materiał opracowany na podstawie „Słownika Wiedzy o Grójeckiem”, zeszyt szósty, Grójec – 1997 r.
Jako jeden z setek uczniów Liceum Ogólnokształcącego im. Piotra Wysockiego w Warce, wspominam Pana Wiktora Krawczyka, jako niezwykle ciepłego, serdecznego, kulturalnego Nauczyciela. Pasjonata historii Warki. Moim zdaniem, Warka w XX wieku miało dwóch WYBITNYCH SPOŁECZNIKÓW – HEROSÓW: w pierwszym trzydziestoleciu XX wieku był nim – Ksiądz Marceli Ciemniewski a w drugim trzydziestoleciu to Wiktor Krawczyk.
Tadeusz Kulawik
