„Tym co zmarli za Ojczyznę
hołd wdzięczności Polska składa.
Im to bowiem zawdzięczamy
wolność – polską mowę w szkole
to, że tylko z ksiąg historii
poznajemy dziś niewolę”.
(L. Wiszniewski)
23 listopada 2023 r. warecki Oddział PTTK im. Wiktora Krawczyka zaprosił młodych turystów na trasę kolejnego rajdu szlakami walk o niepodległość. Tegorocznym motywem przewodnim była 160. rocznica Powstania Styczniowego i 105. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. Na trasie wyprawy pojawiło się prawie 160 młodych ludzi z 10 szkół: Konar, Nowej Wsi, Wrociszewa, Michałowa, Sułkowic, Częstoniewa, Watraszewa, Ostrołęki, Zespołu Szkół Specjalnych z Grójca oraz SP nr 1 w Warce. Cztery autokary wyruszyły na trasę do Cytadeli Warszawskiej.
Po klęsce powstania listopadowego car Mikołaj I osobiście zdecydował o powstaniu w Warszawie potężnej twierdzy, która samą swoją obecnością i wyglądem miała pokazać Polakom bezsens oporu wobec potęgi rosyjskiego zaborcy. Miała również kosztami, które należało ponieść na jej budowę, zrujnować skarbiec Polski. Cytadela powstała w latach 30. XIX wieku na skarpie lewego brzegu Wisły, na terenie wysiedlonego pod budowę folwarku Fawory i pochodzącego z XVII wieku konwiktu pijarów. Objęła swoim zasięgiem prawie 70 hektarów. 4 maja 1834 r. dokonano uroczystego otwarcia twierdzy. W jej murach umieszczono Komisję Śledczą przy naczelnym Dowódcy Armii Czynnej i Naczelniku Królestwa Polskiego, będącą centralnym organem śledczym przestępstw politycznych w Królestwie Polskim. Poza garnizonem i towarzyszącymi mu zabudowaniami znalazło się ciężkie więzienie, w którym odsiadywali wyroki m.in.: Józef Piłsudski, Roman Dmowski, ks. Piotr Ściegienny, Ludwig Waryński, Róża Luksemburg. Na stokach Cytadeli straceni zostali m.in.: Romuald Traugutt, Rafał Krajewski, Stefan Okrzeja, Marcin Kasprzak. Symboliczne groby zgładzonych znalazły się na cmentarzu przy Bramie Straceń. Z tego miejsca 16 listopada 1918 r. nadano w świat depeszę Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego o powstaniu niepodległego państwa polskiego.
Turyści z ogromnym zaciekawieniem odwiedzili X Pawilon, poznali losy uwięzionych tu, w 88 celach, działaczy związanych z ruchem na rzecz odzyskania niepodległości. Wzdłuż X Pawilonu wiedzie aleja, prowadząca do Bramy Straceń (zbudowanej jako „Wrota Iwanowskie”), obecnie Cmentarza-mauzoleum więźniów politycznych straconych w Królestwie Kongresowym. Stały tam szubienice, których szczątki wmurowane w ściany bramy widoczne są dzisiaj. Ciała straceńców były chowane bezpośrednio na stoku. Po uprzątnięciu tego miejsca w 1932 r. ustawiono symboliczne krzyże i macewy, a na ścianach bramy powieszono sześć tablic pamiątkowych z nazwiskami ofiar. Turyści wysłuchali tragicznej historii Polski i Polaków w X Pawilonie i przy Bramie Straceń. Następnie przeszli do nowo powstałego Muzeum Historii Polski, aby wraz ze swoimi opiekunami zachwycić się eksponatami dotyczącymi i tej starszej historii, i tej prawie współczesnej. Nie zabrakło wystawy związanej z działalnością Solidarności, rozwojem włókiennictwa, maszyn szyfrujących „Enigma”, strojów na przestrzeni wieków, czy też już bardzo „współczesnej” historii, czyli wojny w Ukrainie.
Mimo że pogoda nie była zbyt sprzyjająca, turyści wrócili usatysfakcjonowani i zdziwieni ogromem ludzkiej tragedii na przestrzeni dziejów.
Zarząd Oddziału PTTK Warka
