Stefan Kiedrzyński (1886-1943) – polski dramaturg i powieściopisarz spoczywa na wareckim starym cmentarzu.
Stefan Stanisław Kiedrzyński urodził się 24 lipca 1886 roku w Warszawie jako najmłodszy z czwórki dzieci Bolesława Kiedrzyńskiego h. Ostoja (podówczas urzędnika Wiedeńskiej Drogi Żelaznej) i Julii Amalii z Dolnych. Uczęszczał do prywatnych szkół Floriana Łagowskiego i Edwarda Rontalera, brał również lekcje malarstwa u Miłosza Kotarbińskiego, profesora Szkoły Rysunkowej Warszawskiej. Kiedrzyński oprócz uzdolnień malarskich, miał także i muzyczne – jako instrument wybrał grę na skrzypcach na których świetnie sobie radził. Starszy o 10 lat brat Stefana, Wacław Kiedrzyński (1876-1921) był już wtedy aktorem i zarazem kierownikiem prowincjonalnych trup teatralnych. Można domniemywać, że wtedy Stefan Kiedrzyński stawiał pierwsze dramatopisarskie kroki na wędrownej scenie swojego brata. Najlepszy z utworów Stefana Kiedrzyńskiego, tytułowa nowela ze zbioru „Romans z pajacem”, powstał zapewne na kanwie przeżyć z tego okresu. Był stałym współpracownikiem Kuriera Warszawskiego. Tworzył komedie, satyry, farsy, powieści obyczajowe i sensacyjne, a także scenariusze filmowe. W 1910 roku komedia Kiedrzyńskiego „Dzisiejsi” zdobyła I miejsce w konkursie rozpisanym przez Warszawskie Teatry Rządowe. Od tego momentu zaczyna się prawdziwa kariera Stefana Kiedrzyńskiego jako autora teatralnego. W latach 1911 – 1912 napisał Kiedrzyński wodewil „Kawał nieboszczyka” z muzyką Jerzego Boczkowskiego i komedię „Gra serc”, wystawiane zarówno w 1912 roku jak i w latach późniejszych. W 1912 roku wyjechał na rok do Paryża, gdzie wspólnie z Leonem Reynelem, Georgem d’Ostoya i Alfredem Lubelskim organizował i pisał teksty dla tradycyjnych kabaretów kolonii polskiej. Po powrocie z Francji kontynuował współpracę z Leonem Reynelem. Wspólnie napisali kilka rewii, z których najbardziej znana była „Warszawka i Krakusik”, grana w Teatrze Małym ponad 200 razy. Po zajęciu Warszawy przez Niemców wyjechał w sierpniu 1915 r. do Wilna, a następnie wobec zbliżającego się frontu, do majątku Bielica, należącego do Karola Świackiego, gdzie schronienie znalazło wielu uchodźców z Królestwa. Tam poznał swoją przyszłą żonę, Marię z Łukowiczów I voto Górską. W maju 1916 roku, jako członek Centralnego Komitetu Obywatelskiego, wyjechał do Petersburga, gdzie brał aktywny udział w życiu licznej wtedy polskiej społeczności. Publikował artykuły i felietony w dzienniku „Głos Polski” i zorganizował Teatr Artystyczno-Literacki, w którym nawet reżyserował przedstawienia. Z teatrem tym, jako scenograf, współpracował Stanisław Ignacy Witkiewicz. W pewnym okresie mieszkali w tej samej kamienicy razem z L. Reynelem, Z. Choroszczo i J. Żyznowskim. Wtedy też namalował Witkacy portret Stefana Kiedrzyńskiego znajdujący się obecnie w zbiorach Muzeum Teatralnego w Warszawie.
W połowie 1917 roku przeniósł się do Mińska Litewskiego, gdzie wydawał tygodnik satyryczny „Antychryst”, a także publikował artykuły w polskich czasopismach. Następnie kierował teatrem żołnierskim w Bobrujsku, a w 1918 roku powrócił do Warszawy, gdzie zamieszkał w kamienicy przy ul. Jagiellońskiej 27. Do 1920 roku pracował jako urzędnik w wydziale propagandy sztabu Armii Ochotniczej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych. W 1920 roku zredagował broszurę „Do walki z bolszewizmem”. Od tego czasu oddaje się już wyłącznie twórczości literackiej i publicystycznej. W roku 1924 wyjechał wraz żoną na pół roku do Włoch i południowej Francji. Owocem tej podróży były opowiadania i inspiracja do napisania jedynego dramatu teatralnego „Romans florencki”. W 1931 roku przebywa ponownie przez kilka miesięcy w Paryżu. Ok. 1928 roku zamieszkał w Brwinowie pod Warszawą. Najpierw wynajmował willę „Szary Dworek”, a jednocześnie budował nieopodal własną, która do wojny służyła mu przede wszystkim jako azyl do pracy twórczej. Dom stoi do dnia dzisiejszego. Kiedrzyński był pilnym bywalcem warszawskich teatrów, napisał dla tygodników „Bluszcz”, „Społeczeństwo” i „Prawda” ponad 50 recenzji teatralnych. Dużo czytał, o czym świadczy ponad 40 recenzji literackich z tego okresu. W latach późniejszych recenzji już prawie nie pisał, a wręcz przeciwnie wyrażał się w swoich artykułach o recenzentach źle, albo jeszcze gorzej. W jego komediach grali przeważnie najlepsi aktorzy, bo zapewniały pełną widownię i dużo spektakli, a więc i odpowiednie gaże. Pisał Kiedrzyński swoje utwory dla masowego widza (czytelnika). Był świetnym obserwatorem zjawisk społecznych i umieszczał je w swoich utworach. Niezależnie od tego, w powieściach i nowelach wplatał wątki patriotyczne, dawał wyraz swoim przekonaniom politycznym, swojemu widzeniu Polski i świata. Stefan Kiedrzyński był autorem łącznie niemal 70 sztuk teatralnych, 18 powieści, około setki nowel, opowiadań i esejów, setek felietonów i artykułów. W oparciu o jego scenariusze i powieści powstało 8 filmów fabularnych. 12 powieści było drukowanych w odcinkach w gazetach (Kurier Poranny, Kurier Warszawski, Kurier Polski, Polska Zbrojna). Był członkiem Związku Autorów Dramatycznych, od 1918 roku ZAiKS-u, a od 1930 roku Polskiego PEN Clubu. W 1932 r. otrzymał nagrodę im. Leona Reynela za najlepszą komedię teatralną roku pt. „Szczęście od jutra”, a w roku 1938 Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za całokształt twórczości literackiej. Karierę Stefana Kiedrzyńskiego przerwał wybuch wojny. Nie mógł publikować, skończyło się życie teatralne i towarzyskie, skończyły się również dochody. W roku 1942 zaprosił go do swojego majątku w Nowej Wsi pod Warką Tadeusz Daszewski, z którym był spokrewniony. W dworku w Nowej Wsi Stefan Kiedrzyński zamieszkał w pokoiku na poddaszu razem z malarzem Gustawem Mucharskim (1880-1951) z którym toczył częste spory polityczne.
Zmarł nagle na serce 19 lipca 1943 roku. Został pochowany na starym cmentarzu parafialnym w Warce na tzw. „górce”, blisko bramy głównej powyżej Pomnika Ofiar Katyńskich. Grób pisarza niestety nie przetrwał do naszych czasów. W latach 1944 – 1948 sztuki Stefana Kiedrzyńskiego były jeszcze często grane w polskich teatrach. Ale w roku 1951 twórczość Kiedrzyńskiego została objęta całkowitym zakazem cenzury PRL i skazana na zapomnienie. Ówczesne władze Warki ściśle dostosowały się do zasad panujących w PRL –u. Należy zadać sobie pytanie ilu mieszkańców Warki wie, że na cmentarzu w Warce pochowany jest tak wybitny dramaturg, powieściopisarz, wielka postać literatury i teatru polskiego? Drugie pytanie brzmi: czy Stefan Kiedrzyński nie zasługuje na upamiętnienie w formie tablicy, czy chociażby zwykłego 
krzyża z tablicą w miejscu – w pobliżu gdzie spoczywają jego doczesne szczątki. Obecnie trwają prace nad dokładnym ustaleniem miejsca, w którym znajdował się grób. W roku 2023 obchodzić będziemy 80. rocznicę śmierci Stefana Kiedrzyńskiego, która może przyczynić się do godnego upamiętnienia i uhonorowania tak wielkiej „zapomnianej” postaci.
Opracowano na podstawie informacji zamieszczonej na stronie internetowej Społecznego Komitetu Przywrócenia Pamięci o Stefania Kiedrzyńskim w Brwinowie.
Andrzej Gut
