Mówi się także Święta Paschalne lub Święta Wielkanocne. Najważniejsza uroczystość roku w Kościele Katolickim.
Jaką treść niosą te trzy słowa: „Święte” – to oczywiste, „Triduum” z łaciny: trzy dni, „Paschalne” – od hebrajskiego słowa pasach – przejście. Przejście z sytuacji zagrażającej życiu, z ogromnym trudem przy pomocy Boga, do sytuacji wolności i pełnego życia. Święte Triduum Paschalne to trzy święte dni przejścia, będące jedną uroczystością.
Które to są dni? Wielki Piątek, Wielka Sobota i Wielka Niedziela z centrum w Wielką Noc – z Wielkiej Soboty po zachodzie słońca na Wielką Niedzielę przed wschodem słońca.
Czyja to jest pascha? Czyje przejście?
Najpierw jest to wspomnienie paschy Izraelitów, którzy przeszli z niewoli w Egipcie, cudownie prowadzeni przez Boga, przez Morze Czerwone i pustynię, karmieni manną, do wolności w Ziemi Obiecanej. Jest to nade wszystko przejście – Pascha, Pana naszego Jezusa Chrystusa, który przeszedł przez cierpienie i śmierć na krzyżu – Wielki Piątek, przez spoczynek w grobie – Wielka Sobota, do chwały zmartwychwstania – Wielka Noc. Jest to także pascha nasza. Wciąż przechodzimy ze śmierci grzechu, dzięki łasce Bożej, do życia w jedności z Bogiem. Czas naszej paschy trwa od chrztu do śmierci, która jest naszym ostatecznym przejściem, z życia na Ziemi do życia w Domu Ojca – w Niebie.
Pierwszy dzień Triduum Paschalnego – Wielki Piątek
Dzień męki i śmierci Pana naszego Jezusa Chrystusa. Wielki Piątek rozpoczynamy (wg liczenia żydowskiego) już w Wielki Czwartek wieczorem. Sprawujemy wtedy w naszych kościołach Mszę Wieczerzy Pańskiej, uobecniamy ostatnią Wieczerzę. Msza Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna obchody Triduum Paschalnego i Wielkiego Piątku. Na tej Mszy św. uobecnia się tajemnica: „On to w dzień przed męka wziął chleb, błogosławił, łamał i rozdawał swoim uczniom mówiąc…”, „On to po wieczerzy wziął kielich i podał swoim uczniom mówiąc…”. Na ostatniej wieczerzy Pan Jezus ustanowił dwa sakramenty: eucharystię i kapłaństwo, a także przekazał nam przykazanie miłości wzajemnej, „Przykazanie nowe daję wam, byście miłowali się
wzajemnie jak ja miłuję was”.
Gdy rozpoczyna się Mszę Wieczerzy Pańskiej w naszych świątyniach nie ma Najświętszego Sakramentu – tabernakulum jest puste. Msza Wieczerzy Pańskiej kończy się przeniesieniem Najświętszego Sakramentu do tabernakulum w kaplicy przechowania i adoracji, którą się specjalnie przygotowuje poza prezbiterium (tabernakulum zawsze powinno być poza prezbiterium – tak jest w katedrach i bazylikach). Ostatni akt liturgii Wieczerzy Pańskiej to obnażenie ołtarza, zdjęcie obrusów na znak wejścia w mękę Jezusa, którego symbolem jest ołtarz. Wielki Piątek od rana to dzień cierpienia i drogi
krzyżowej Jezusa, Jego śmierci na krzyżu. Dzień pokuty, budzenia świadomości, że – tak Bóg umiłował świat, że Chrystus umarł za moje grzechy na krzyżu. W tym jedynym dniu w ciągu roku zachowujemy święty post paschalny (post ścisły, ale także cisza, niezajmowanie się niczym innym poza męką Chrystusa. Trzeba przemyśleć sprawę przygotowywania potraw i sprzątania). Święty post paschalny powinien trwać aż do Wielkiej Nocy (także w Wielką Sobotę). Wielki Piątek jest dniem ciszy, skupienia, żalu za grzechy, jednoczenia się z cierpiącym i umierającym za nas Jezusem, także dniem smutku. Kościół w tym dniu nie sprawuje sakramentów (ołtarz obnażony), nie będzie Mszy św. (także nie powinno być sakramentu pokuty. Na sakrament pokuty – spowiedź, mieliśmy 40 dni wielkiego postu od Środy Popielcowej do Wielkiej Środy przed Wielkim Czwartkiem).
O godz. 15:00 – godzinie śmierci Jezusa na krzyżu – Kościół sprawuje liturgię na cześć męki i śmierci Pana naszego Jezusa Chrystusa. Jedyna niepowtarzalna liturgia w całym roku. Kapłani upadają na twarz przed ołtarzem i wszyscy trwają w milczeniu uświadamiając sobie swoją grzeszność. W obliczu śmierci Jezusa nie śmiemy nawet powiedzieć „moja wina”. Czyta się trzy fragmenty Pisma Świętego, z których głównym jest opis męki i śmierci Pana Jezusa według św. Jana, który może być uroczyście śpiewany. Liturgię Słowa kończymy specjalną, rozbudowaną formą modlitwy wiernych, którą obejmujemy jak Chrystus, cały kościół, świat, wszystkich potrzebujących i nas samych. Uroczyście wnosimy i intronizujemy krzyż, śpiewając trzykrotnie „Oto drzewo krzyża, na którym zawisło zbawienie świata”. Od tego momentu ten jedyny, parafialny krzyż, jest tym samym krzyżem, na którym umarł Chrystus na Kalwarii. Nastąpiła jakby konsekracja krzyża.
Z najgłębszą świadomością miłości Bożej i naszej grzeszności oddajemy cześć krzyżowi świętemu, na którym zawisło Zbawienie Świata. Klękamy przed nim lub całujemy, adorujemy. Śpiewamy „Święty Boże”, „Ludu mój ludu” oddając cześć krzyżowi świętemu, nie udajemy, że nie wiemy, że Chrystus zmartwychwstał. Klękając przed krzyżem oddajemy cześć Chrystusowi umarłemu i zmartwychwstałemu.
W jeden z antyfon śpiewamy: „Wielbimy Krzyż Twój Panie, wysławiamy Twoje Święte Zmartwychwstanie, przez to drzewo bowiem przyszła radość na świat cały”. W czasie liturgii Wielkiego Piątku i całą Wielką Sobotę, krzyż otacza się taką samą czcią jak Najświętszy Sakrament (Krzyż, ten konkretny został konsekrowany i jest tym samym krzyżem, na którym umarł Chrystus).
Po adoracji Krzyża przynosimy na ołtarz Najświętszy Sakrament, który pozostał po Mszy Wieczerzy Pańskiej, aby przyjąć i przeżyć komunię świętą, zjednoczenie z Chrystusem ukrzyżowanym. Wyraźny ciąg dalszy liturgii, która była dzień przed męką, a oto teraz jest w dzień męki.
Po komunii świętej, w Polsce i w kilku innych krajach, jest zwyczaj urządzania adoracji Najświętszego Sakramentu i Krzyża Świętego w tak zwanej kaplicy Grobu Pańskiego.
Niestety, tej wspaniałej liturgii męki pańskiej nie możemy odprawiać o godz. 15:00, o godzinie śmierci Chrystusa na krzyżu, godzinie świętej, tylko znacznie później, ponieważ jest to dzień przymusowej pracy. W wielu krajach europejskich (wszystkich protestanckich) ostatnio i na Węgrzech, Wielki Piątek jest dniem ustawowo wolnym od pracy. Polacy też powinni upomnieć się o prawo do wolnego od przymusowej pracy Wielkiego Piątku, który jest jedynym takim dniem w całym roku i jest ważniejszy (to może niektórych zaszokować) niż Boże Narodzenie. Zacznijmy starania w tej sprawie. W kościele Matki Bożej Szkaplerznej w Warce w tym roku w Wielki Piątek i cały okres wielkanocny będą zbierane podpisy pod prośbą do Parlamentu o ustanowienie Wielkiego Piątku dniem wolnym od pracy. Zachęcamy do takiej samej działalności inne parafie naszego rejonu, a szczególnie Księży Proboszczów.
Drugi dzień Triduum Paschalnego – Wielka Sobota
W Wielką Sobotę Kościół w ciszy i skupieniu przebywa przy grobie Jezusa. Nie sprawujemy żadnej liturgii (także sakramentu pokuty). W Wielką Sobotę Kościół gromadzi się tylko na sprawowaniu liturgii godzin. Jezus po dokonaniu dzieła na krzyżu, jakby stworzenia świata na nowo, odpoczywa
w siódmym dniu tygodnia. Ten szabat (spoczynek) zachowuje także cały Kościół. Przebywamy przy grobie Jezusa, nawiedzamy groby naszych bliskich i myślimy o własnym grobie – śmierci.
Trzeci dzień Triduum Paschalnego – Wielka Niedziela
Wielka Niedziela, matka wszystkich niedziel, jest pierwszym dniem po Wielkiej Nocy. Sprawując eucharystię, przeżywamy tajemnicę paschy Jezusa, paschy naszej.
Wielka Noc – centrum
Nie zrozumiemy Wielkiego Piątku, Wielkiej Soboty i Wielkiej Niedzieli bez odkrycia wydarzenia, które miało miejsce w Wielką Noc. To wtedy z Wielkiej Soboty (po zachodzie słońca) na Wielką Niedzielę (przed wschodem słońca) Chrystus zmartwychwstaje, jest zwycięzcą śmierci, piekła i szatana. To wtedy wzeszło Słońce, które nie zna zachodu. Kościół katolicki gromadzi się na sprawowanie liturgii w Wielką Noc po zapadnięciu zmroku w Wielką Sobotę. Ta liturgia nie należy do Wielkiej Soboty (czas to zrozumieć!), ale jest niepowtarzalną, jedyną liturgią w ciągu roku uobecniającą tajemnicę zmartwychwstania Chrystusa – rezurekcji. Gromadzimy się w nocy, ciemność jest pierwszym znakiem liturgicznym, nie ma nocy bez ciemności.
Ta ciemność jest symbolem śmierci, piekła, szatana. Przeżycie tej ciemności jest konieczne do sprawowania liturgii! Właśnie z tego grobu ciemności, śmierci, zmartwychwstaje Chrystus, który jest Światłością. Drugi znak tej liturgii rezurekcji to płonący ogień i wnoszony do świątyni zapalony paschał, od którego zapalamy nasze osobiste świece, które wywodzą się od naszego chrztu.
Po wniesieniu światła do świątyni śpiewa się wspaniały hymn – „ Exultet” – „Radujcie się”, na cześć Świętej Nocy, paschy Izraelitów, paschy Chrystusa, paschy naszej. Druga Część Wigilii paschalnej, czyli rezurekcji, to bogata liturgia Słowa składająca się z dziewięciu czytań Pisma Świętego i ukazująca całą historię zbawienia, od stworzenia świata do zmartwychwstania Chrystusa. Wolno zmniejszyć ilość czytań, ale nie może być mniej niż trzy i nie wolno pominąć opisu przejścia Izraelitów przez Morze Czerwone. Na zakończenie czytań ze Starego Testamentu śpiewa się uroczyście, bijąc w dzwony, „Chwała na wysokości Bogu” i w tym momencie łączą się ze sobą Wielka Noc Zmartwychwstania z Nocą Narodzenia Pańskiego. Po to się Począł i Narodził, aby być ukrzyżowanym, pogrzebanym i zmartwychwstać. Przed Ewangelią śpiewa się radosne Alleluja, ogłaszając zmartwychwstanie Pańskie.
Po zakończeniu tak uroczystej liturgii Słowa, Kościół sprawuje sakrament chrztu. Jest to najwłaściwszy, najlepszy i najbardziej liturgiczny czas udzielania chrztu świętego, który jest włączeniem nas w paschę Chrystusa. W dawnych wiekach udzielano chrztów wyłącznie w Wielką Noc. Od momentu przyjęcia sakramentu chrztu rozpoczyna się nasza pascha, nasze przechodzenie ze śmierci, którą jest grzech, do życia w jedności z Bogiem. Uroczyście błogosławi się wodę, wcześniej śpiewając Litanię do wszystkich Świętych, nawet jeśli nie ma chrztów i nie tylko na tę noc, ale do chrztów
w ciągu 50 dni Okresu Wielkanocnego. Po błogosławieństwie wody, wszyscy zgromadzeni zapalają świece i trzymając w dłoni odnawiają przyrzeczenia chrzcielne. Wyrzekamy się szatana i wszystkich spraw jego, grzechu i wszystkiego co prowadzi do grzechu. Wyznajemy wiarę w Boga w Trójcy Świętej Jedynego, Umarłego i Zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa i Jego Święty Kościół Katolicki. Kapłan kropiąc nas pobłogosławioną wodą jeszcze mocniej przypomni nam, że jesteśmy ochrzczeni co jest dla nas wielką łaską i zobowiązaniem.
Przynosimy do ołtarza dary chleba i wina, aby stały się dla nas Ciałem i Krwią Chrystusa, aby na ołtarz w sposób sakramentalny uobecnić Śmierć i Zmartwychwstanie, aby uobecnić paschę Chrystusa. Aby przez Chrystusa w Chrystusie i z Chrystusem złożyć Bogu Ojcu Wszechmocnemu w jedności Ducha Świętego wszelką cześć i chwałę.
W czasie tej liturgii przyjmujemy Komunię Świętą Wielkanocną. Zanurzamy się w misterium paschalne Chrystusa i sprawujemy naszą własną paschę. Ostatnim aktem liturgii Wigilii Paschalnej, czyli rezurekcji, jest procesja rezurekcyjna, w czasie której niosąc zmartwychwstałego Chrystusa
w Najświętszym Sakramencie, ogłaszamy całemu światu, stworzeniu, kosmosowi, że Chrystus zmartwychwstał. Procesja rezurekcyjna jest nieodłącznie związana z liturgią Wigilii Paschalnej, czyli rezurekcją. Z powodu zaszłości historycznych procesję rezurekcyjną, samo zakończenie rezurekcji przeniesiono na Wielką Niedzielę o godz. 6:00 rano jest to zakończenie obchodu Wielkiej Nocy. Wraz ze wzrostem świadomości katolickiej dotyczącej Świętego Triduum Paschalnego coraz częściej procesje rezurekcyjne sprawuje się w nocy, na zakończenie Wigilii Paschalnej czyli rezurekcji.
W Wielką Niedzielę gromadzimy się na uroczystą Mszę św., świętując pierwszy dzień po Wielkiej Nocy. Wielka Niedziela jest matką wszystkich Niedziel. Wielką Niedzielę kończymy nieszporami jest to jednocześnie zakończenie Świętego Triduum Paschalnego. Wielką Niedzielę obchodzi się przez osiem dni aż do następnej, czyli drugiej niedzieli po Wielkiej Nocy, która się nazywa przewodnią albo białą (od białych szat nowo ochrzczonych na Wielką Noc), ostatnio jest to ustanowione przez św. Jana Pawła II – Święto Miłosierdzia Bożego.
Świętujemy paschę Chrystusa i paschę naszą w liturgii przy naszych ołtarzach, ale także świętujemy w naszych domach, stąd uroczysta agapa, śniadanie wielkanocne, które może odbywać się po powrocie z procesji rezurekcyjnej w nocy albo po porannej Mszy św. w Wielką Niedzielę.
Przed posiłkiem wielbimy Chrystusa Zmartwychwstałego i prosimy o błogosławieństwo dla nas i spożywanych potraw, odmawiając piękne uroczyste modlitwy – święconka. Przy stole rodzinnym kończymy liturgię, którą rozpoczęliśmy w świątyni. Przynoszenie tak zwanej „święconki” do kościoła w Wielką Sobotę jest pozostałością po wielowiekowym sprawowaniu Wigilii Paschalnej i rezurekcji w Wielką Sobotę rano, po której kapłan święcił pokarmy i już nie było postu, bo odbyła się liturgia zmartwychwstania. W I połowie XX w. Kościół zabronił odprawiania Wigilii Paschalnej, czyli rezurekcji w sobotę rano nakazał ją sprawować w Wielką Noc, po zachodzie Słońca w Wielką Sobotę. Z powodu braku świadomości liturgicznej (i duchownych i świeckich), przynosimy dalej potrawy do poświęcenia w Wielką Sobotę tak, jakby obchód zmartwychwstania był ciągle rano, a nawet przynoszone koszyczki stały się osobną liturgią, chyba już pogańską. Masowe święcenie pokarmów w Wielką Sobotę zakłóca właściwe świętowanie Wielkiej Soboty. Jest dysharmonią wobec tajemnicy Chrystusa spoczywającego w grobie. Trzeba się starać o taki wzrost naszej świadomości, byśmy wszyscy głęboko i masowo uczestniczyli w liturgii Wieczerzy Pańskiej w wieczór przed Wielkim Piątkiem, kiedy rozpoczynamy Triduum Paschalne, byśmy wszyscy, za wyjątkiem obłożnie chorych, oddali w Wielki Piątek cześć Krzyżowi Świętemu, by w Wielką Sobotę trwać w ciszy i adoracji Chrystusa spoczywającego w grobie, a także nawiedzić groby naszych najbliższych. Niech Duch Święty sprawi, że będziemy sprawować i uczestniczyć w liturgii rezurekcji – Wigilii Paschalnej zakończonej procesją rezurekcyjną i agapą z poświęconych pokarmów, a Wielka Niedziela i całe osiem dni będzie nieustającą radością z przeżywania misterium paschy Chrystusa i naszego w niej udziału.
Po zakończeniu oktawy Wielkiej Nocy okres wielkanocny trwa aż pięćdziesiąt dni do Uroczystości Zesłania Ducha Świętego. Warka w sposób szczególny, niepowtarzalny, zakończy okres Wielkanocny, pięćdziesiątego dnia od Wielkiej Nocy, w Uroczystość Zesłania Ducha Świętego 20 maja 2018 r. odbędzie się Koronacja wareckiego obrazu Matki Bożej Szkaplerznej. Maryja jest najwspanialszym owocem Misterium Paschalnego Chrystusa, jest najbardziej paschalną Osobą po Chrystusie, jednocześnie jest w pełni Jedną z nas.
Serdecznie zapraszamy do udziału w liturgiach Triduum Paschalnego w Kościele Matki Bożej Szkaplerznej w Warce, gdzie sprawujemy liturgię już odnowioną i zgodną z aktualną myślą Kościoła Katolickiego.
Z pełnym naszym programem Triduum można się zapoznać na stronie internetowej parafii: www.matkaboza-warka.pl
Panie nasz, Jezu Chryste, ukrzyżowany, pogrzebany, zmartwychwstały, zmiłuj się nad nami! Ufamy Tobie! Alleluja!
Z życzeniami błogosławionej Paschy
Ksiądz Grzegorz Krysztofik – Proboszcz Parafii Matki Bożej Szkaplerznej w Warce
Warka 2017/2018 r.
Foto: Rafał Donica
